Polskim władzom skarbowym przysługuje pełne prawo do weryfikacji rynkowości cen, które są ustalane w transakcjach pomiędzy podmiotami powiązanymi. To jak ma wyglądać kontrola cen transferowych przez konkretne organy zostało ściśle określone w prawie podatkowym. Sformalizowana procedura, która nie pozwala na specjalne odstępstwa przebiega wieloetapowo. Właśnie  z tego powodu warto znać przepisy, tj. zasady i reguły którym podlegają podmioty przeprowadzające transakcje z podmiotami powiązanymi – tylko w taki sposób uda się przeprowadzić transakcję i uniknąć ewentualnych kontroli cen transferowych.

Standardowa procedura administracyjno-sądowa cen transferowych przebiega w sześciu głównych etapach. Po pierwsze są to podstawowe czynności sprawdzające. Kolejnym etapem jest kontrola podatkowa, po których następuje postępowanie podatkowe w I, a następnie w II instancji. Dwa ostatnie etapy to postępowanie sądowe w WSA i NSA.

Kontrola cen transferowych: czynności sprawdzające

Wszelkie czynności sprawdzające są podejmowane przez odpowiednie organy podatkowe z urzędu. Organ podatkowy może weryfikować:

  • Terminowość składania deklaracji
  • Terminowość wpłacania zadeklarowanych podatków
  • Formalną poprawność dokumentów j.w.
  • Stan faktyczny w zakresie niezbędnym do potwierdzenia zgodności (stanu rzeczywistego z deklaracjami).

Czynności sprawdzające najczęściej mają charakter kontroli krzyżowej – dochodzi do nich najczęściej w wyniku weryfikacji innego podatnika.

Kontrola podatkowa cen transferowych

Kontrola podatkowa, podobnie jak czynności sprawdzające podejmowana jest z urzędu. Jej zasadniczym celem jest weryfikacja czy kontrolowani podatnicy (zarówno płatnicy jak i inkasenci) prawidłowo wywiązali się z ciążących na nich obowiązków, które wynikają z prawa podatkowego.

Jeżeli wszczęto postępowanie kontrolne, organ podatkowy jest upoważniony do wystąpienia z żądaniem przedstawienia DPCT przez podatnika w ciągu 7 dni. Dodatkowo organ podatkowy może zażądać dowodów potwierdzających zapisy deklaracji. W wyniku kontroli zostaje sporządzony protokół kontrolny, który powinien zawierać:

Wskazanie podmiotu kontrolowanego

  • Wskazanie urzędników wykonujących kontrolę
  • Określenie dokładnego przedmiotu oraz zakresu kontroli
  • Określenie dokładnego miejsca i czasu przeprowadzenia kontroli
  • Opis ustaleń faktycznych
  • Dokumentację dotycząca przeprowadzonych dowodów
  • Ocenę prawną sprawy, która była przedmiotem kontroli
  • Pouczenie o prawie do złożenia zastrzeżeń oraz o prawie złożenia korekty deklaracji

Kontrola cen podatkowych: postępowanie I instancji

Postępowanie podatkowe ma miejsce wówczas, gdy w wyniku kontroli ujawniono nieprawidłowości. Postępowanie podatkowe ma na celu konkretyzację postępowania kontrolnego – efektem finalnym jest wydanie decyzji, która wskaże prawidłową wysokość zobowiązania podatkowego. Postępowanie podatkowe jest prowadzone w oparciu o przepisy uCIT.  Zadaniem organu podatkowego jest sprawdzenie, czy dochód podatnika został uzyskany w oparciu o realną wartość rynkową przedmiotu transakcji, jak również czy został we właściwy sposób zewidencjonowany.

Jeżeli organ podatkowy nie ma wątpliwości, powinien dokonać ustalenia wartości rynkowej transakcji stosując metodę przyjętą przez podatnika. W sytuacji, gdy  istnieje bardziej oczywista i wskazana metoda obliczania wartości rynkowej transakcji, organ podatkowy ma prawo wybrać tę metodę w miejsce metody wybranej przez podatnika.

Działanie organów podatkowych, zwłaszcza postępowania podatkowego, okolone są pewnymi zasadami – najważniejszą z nich jest zasada pisemności – wszelkie sprawy w ramach postępowania podatkowego załatwiane są w formie pisemnej.

Sprawę podatkową rozpatruje się niezwłocznie – najpóźniej w ciągu miesiąca, a w przypadku bardzo skomplikowanej sprawy w ciągu maksymalnie 2 miesięcy. Warto nadmienić o przepisie niejako chroniącym przedsiębiorcę – według ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, łączny czas kontroli przedsiębiorcy w całym roku kalendarzowym nie może przekroczyć 8 tygodni.

Po zakończeniu postępowania podatkowego, organ wydaje decyzję, która określa zaległość podatkową (o ile taka wystąpi).

Postępowanie podatkowe II instancji

Postępowanie podatkowe II instancji, czyli postępowanie odwoławcze może zostać wszczęte z inicjatywy podatnika, który nie zgadza się z decyzją postępowania I instancji. Na odwołanie podatnik ma 14 dni.  Odwołanie składane przez podatnika powinno zawierać elementy takie jak zarzuty przeciwko decyzji postępowania podatkowego I instancji, określać istotę i dokładny zakres, który jest przedmiotem odwołania. Najważniejsze jednak są dowody, które również należy wskazać jako uzasadnienie takiego żądania.

Organ II instancji dokonuje postępowania podatkowego na tych samych zasadach co I instancji, jednak może dodatkowo zlecić uzupełniające postępowanie dowodowe.

W konsekwencji przeprowadzonego postępowania podatkowego II instancji, organ podatkowy może wydać decyzję:

  • która utrzymuje decyzję organu I instancji;
  • która uchyla decyzję organu I instancji w całości lub w części
  • która umarza postępowanie odwoławcze
  • która uchyla w całości decyzję organu I instancji (i sprawa ponownie trafia do I instancji)

Podatnik ma 30 dni (o dnia doręczenia rozstrzygnięcia) na odwołanie od decyzji organu II instancji. Odwołanie można składać do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

Kontrola cen transferowych: Postępowanie sądowe w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym

Zadaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego jest rozstrzygniecie, czy decyzje wydane przez organy I i II instancji były wydane zgodnie  z prawem. WSA nie prowadzi postępowania dowodowego, a jedynie weryfikuje prawidłowe działanie organów postępowania podatkowego. Wyrok WSA może uchylić decyzje organu I i II instancji. Jeśli decyzja WSA będzie negatywna, podatnik może wnieść skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego – podatnik na złożenie takiej skargi ma rok.

Skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego musi być sporządzona przez profesjonalnego pełnomocnika. NSA jest najwyższą instancją w Polskim sądownictwie administracyjnym – jego decyzja jest decyzją ostateczną.  Jeżeli podatnik nie jest zadowolony z decyzji NSA, może zaskarżyć Naczelny Sąd Administracyjny do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Taka sytuacja jest możliwa, jeżeli podatnik udowodni, że przepisy prawa polskiego i europejskiego są sprzeczne.